تعاریف و اصطلاحات HSE

 

بهداشت و ایمنی از سال ۱۸۸۵ با هم مطرح شده اند و هر جا که ایمنی مطرح شده است سخن از بهداشت و محیط نیز به میان آمده است. مباحث ایمنی بعد از انقلاب صنعتی به دلایل افزایش آمار مرگ کارگران مطرح گردید. مسائل محیط زیست نیز بعد از انقلاب صنعتی به وجود آمد و به شکل حادی مطرح گردید. همچنین به دلیل شرایط و سنگینی کار درمعادن زغال سنگ و افزایش بیماری های ناشی از کار در میان کارگران بحث بهداشت نیز مطرح گردید و در گام بعدی ارتباط بین بیماری و وقوع حادثه کشف گردید. یعنی پی بردند که وقتی کارگری بیمار شود حادثه می آفریند یا اینکه دچار حادثه می شود یا بیماری ها نیز افزایش می یابد و اینها به گونه ای به یکدیگر متصل هستند.
به جهت اهمیت این موضوع می بینیم که در قانون کار آمریکا که در سال ۱۹۷۰ تصویب شده است بخشی تحت عنوان ((رایت تونو)) گنجانده شده است که بر حق کارکنان و کارگران نسبت به شناخت خطرات و مشکلات محیط کارشان تصریح دارد. این مساله یکی از حقوق کارکنان است و باید توسط کارفرمایان به آگاهی آنان برسد تا بدانند در چه محیطی کار کنند و در این صورت موضوع تعهد که از الزامات HSE است در او ایجاد می شود و می تواند به عنوان یک همکار و همراه به شما کمک کند.
در حقیقتHSE، موضوعات بهداشت، ایمنی و محیط زیست را در پروژه ها تحت کنترل خود در می آورد. به عبارت دیگر در هر کدام از شاخه هایHSE ،مواردی گنجانده شده که هر یک به تنهایی شامل موارد متعددی می باشد که در زیر به آنها اشاره می شود.
بهداشت(H): درپروژه های مختلف که شامل بهداشت عمومی (فردی) بهداشت محیط و بهداشت حرفه¬ای می شود حائز اهمیت میباشد. بهداشت فردی به سلامت مجموعه افراد مربوط می شود، بهداشت محیط پیرامون پروژه را در بر می گیرد و بهداشت حرفه ای شامل یک سری آنالیزهای شغلی می شود.
ایمنی(S): درهر پروژه یک سری مخاطرات ایمنی وجود دارد که در صورت عدم رفع آن مغایرتها ممکن است منجر به حوادثی شود.در زمینه ایمنی در پروژه ها ، مسائل گسترده ای مطرح می شود که خود شامل چند دسته است. دسته اول مربوط به ایمنی در عملیات می باشد که خود شامل حفاری، کار در ارتفاع، جوشکاری و برشکاری، ایمنی ماشین آلات و… می باشد. دسته دوم مربوط به ایمنی در پروژه ها است که شامل ایمنی انبار، مدیریت حریق، محصورسازی، علائم هشداردهنده و … می باشد. و دسته سوم شامل ایمنی اشخاص در پروژه ها می باشدکه شامل استفاده از تجهیزات حفاظت فردی است.
محیط زیست(E): محیط زیست در پروژه های مختلف عمرانی شامل موارد هوا، خاک، آب می باشد که بسته به نوع منبع آلایندگی نوع آلاینده متفاوت می باشد. در پروژه های عمرانی آلودگیهای منتشره بیشتر شامل آلودگی خاک از طریق انتشار مواد نفتی مثل گازوئیل که جهت سوخت ماشین آلات بکار می رود می باشد، که از منبع نگهدارنده نشت می کند و یا آلودگی هوا از طریق انتشار گازهای هیدروکربن نسوخته از اگزوز ماشین آلات میباشد که نیاز به تعمیر و نگهداری میباشد. در ضمن با توجه به پیشرفت تکنولوژی درحفاریهای عمرانی و فعالیتهای مختلف از تجهیزات پیشرفته استفاده میشود که باعث آلودگی صوتی در مناطق شهری میگردد.
بررسی علمی و نوین سه عامل سلامت(Health)، ایمنی(Safety)و محیط زیست (Environment) در انجام کلیه پروژه های عمرانی، معدنی و نفت و گاز که هم اکنون جزئی جداناپذیر از پروژه ها در دنیا محسوب می شوند ولی در کشورهای در حال توسعه تنها جنبه انتخاب دارند و هنوز صورت قانون به خود نگرفته است، از اهداف همایش می باشد. در حقیقت با برگزاری کنفرانسی با ابعاد بین المللی و آشنایی با تحقیقات صورت گرفته در جهان، می توان حجم نیاز بهHSE در کشور را سنجید و در صورت لزوم برای کاهش هزینه اتفاقات توسط کارفرمایان که اغلب ادارات و سازمان های دولتی هستند، تبدیل به ضابطه و قانونی جامع گردد.

 

 

 

 

 در هر سازمانی کارهای دفتری وجود داشته و  کارکنان شاغل در این بخش به دلیل ماهیت کارشان در معرض عوامل زیان آور متعددی در محیط کار قرار دارند که از آن جمله می توان به میزان روشنایی، دمای محیط، ارگونومی، استرس شغلی و ...  اشاره نمود. به عنوان مثال وجود استرس بیش از حد در بین کارکنان می تواند بطور مستقیم برعملکرد شغلی آنها تاثیر گذار باشد. وجود تکنولوژی هایی نظیر پردازش داده ها، ارتباطات و انتقال اطلاعات سبب شده تا حجم زیادی از اطلاعات به طور روزمره مورد استفاده قرار گیرد. این تغییرات نه تنها اثرات مثبتی نظیر ارتباط سریع، رضایت شغلی بیشتر و افزایش تنوع کاری را به همراه داشته بلکه منجر به اثراتی منفی از قبیل کاهش تحرک فیزیکی، فزونی اطلاعات، تکراری و یکنواخت بودن کارها شده است. بنابرین اهمیت توجه به مباحث ایمنی، بهداشت و محیط زیست بیش از پیش نمایان می شود.

 

 

مسائل متداول در دفاتر کار

 

- تجهیزات فتوکپی و محیط کار

 

تجهیزات فتوکپی و پرینت از رایج ترین وسایل در محیط کاری می باشند. آنها شامل دستگاه های فتوکپی، ماشین فاکس و پرینترهای لیزری می باشند. برخلاف استفاده گسترده، این ماشین ها در شرایط نرمال کاری خطر کمی برای کارمندان به همراه دارند. در حالت عادی و به هنگام کار با این ماشین آلات، نور و گرما تولید می شود. همچنین بعضی از این تجهیزات می توانند ذرات و گازهایی در محیط منتشر کنند. آگاهی از خطرات احتمالی ، خطرات بهداشتی و ایمنی کار با چنین تجهیزاتی را از بین می برد. خریدن دستگاه های با طراحی خوب نیز می‎تواند در این زمینه موثر باشد.

 

- نور دستگاه فتوکپی

 

لامپی که در دستگاه های فتوکپی استفاده می شود، نوری نسبتا قوی ساطع می کند. این نور می تواند در مدتی کوتاه نظیر فلش زدن دوربین، بر قدرت دید شما تاثیر بگذارد. اگرچه در استفاده روزمره از این دستگاه، وجود صفحه شیشه ای بین اپراتور و لامپ جلوی هر گونه نور مضری (نظیر اشعه ماوراء بنفش) را می گیرد. با این حال، اگر به طور دائم در معرض این نور قرار گیرید می تواند به ناراحتی چشم یا حتی آسیب به آن منجر شود.

 

- تهویه در ماشین های چندکاره

 

معمولا دستگاه فتوکپی، ماشین فکس و پرینترها در اتاق نگه داشته می شوند. تهویه مناسب سبب می شود تا آلوده کننده های جوی ناشی از کار با این تجهیزات، به حدی نرسد که برای سلامتی کارکنان مضر باشد. معمولا برای کمک به برقراری جریان هوا در اتاق، درب باز گذاشته می شود. اگر مشکلی نظیر سر و صدا وجود داشته و کارکنان مجبور به بستن درب اتاق می باشند، بایستی اثرات تهویه ای آن ارزیابی شده و تغییرات مناسب اعمال گردد.

 

- غبار جوهر مورد استفاده در دستگاه ها

 

ناخالصی های اندک موجود در جوهر، منجر به اثر گذاری طولانی مدت بر سلامتی نمی شوند. غبار جوهر می تواند به هنگام تعویض جوهر یا انهدام ضایعات وارد محیط شود. اگر این غبار تنفس شود، ممکن است با ایجاد سرفه و عطسه آزار دهنده باشد. داشتن یک کپی از برگه ایمنی کارخانه تولید کننده جوهر لازم است تا بدین ترتیب خطرات بهداشتی و ایمنی شناسایی و ارزیابی شوند.  این برگه همچنین حاوی اطلاعاتی در زمینه حمل ونقل و نگهداری از ماده مورد نظر است.

 

- اوزون

برخی از دستگاه های فتوکپی اوزون تولید می کنند ولی غلظت آن در اطراف دستگاه به حدی نیست که سبب اثرات مخرب برای سلامتی شود.

 

- عوامل فیزیکی

ناراحتی های ناشی از نور، گرما و صدای مربوط به دستگاه های فتوکپی باید در نظر گرفته شود. اگرچه اثبات نشده که قرار گرفتن در معرض نور دستگاه فتوکپی موجب آسیب چشم می شود، اما ایجاد ناراحتی های احتمالی در افرادی که مجاور این تجهیزات هستند ممکن بوده و بایستی جلوگیری شود. اگر تهویه مناسب باشد، گرمای ناشی از دستگاه های فتوکپی اثر ناچیزی بر محیط کاری می گذارد. اجزای داغ ماشین آلات نیز می توانند به هنگام باز کردن تجهیزات برای رفع مشکلاتی نظیرگرفتگی کاغذ سلامتی، کارکنان را در معرض خطر قرار دهند. همچنین، تجهیزات محیط کاری نباید بیشتر از حد مجاز سر و صدا کنند، چراکه منجر به عصبانی شدن و حواس پرتی کارکنان می گردند. بنابرین راحتی فیزیکی کارکنانی که با دستگاه فتوکپی کار می کنند و خطر احتمالی جراحات استخوانی نیز بایستی در نظر گرفته شود.

 

- تجهیزات ذخیره سازی

تجهیزات ذخیره سازی باید به طور دوره ای بررسی و نگهداری شده تا از عملکرد ایمن و سودمندی آنها اطمینان حاصل شود. این تجهیزات باید به راحتی در دسترس کارکنان مربوطه قرار گرفته و طوری سازماندهی شوند که خطرات ناشی از جابجایی آنها به حداقل ممکن برسد. نگهداری از محصولات شوینده نیز مهم است. هر محصول بایستی در محفظه مناسب قرار گرفته و نام آن به طور واضح بر روی آن برچسب زده شود. نباید فراموش کرد که به هنگام وقوع یک حادثه، همین شوینده ها می توانند به عنوان مواد شیمیایی مضر مطرح شوند.

 

ذخیره کردن اقلامی نظیر دفترچه تلفن های قدیمی و اسناد اضافی می تواند سبب اشغال فضای مفید شود، مگر اینکه فردی مسئولیت مرتب کردن آنها را بر عهده بگیرد. وسایل شکسته شده باید تعمیر شده یا فورا جایگزین شوند تا منجر به اشغال شدن فضای ذخیره سازی نشود. سیستم بر چسب گذاری تجهیزات یا قرار دادن وسایل اضافی در مکانی غیر از محیط کار نیز می تواند در مدیریت فضا موثر باشد. همچنین، تجهیزات و اسناد معمولا طوری بین محیط کاری و بیرون جابجا می شوند که کنترل ذخیره سازی آنها توسط کارکنان مشکل است. این امر روند ذخیره سازی این تشکیلات را سخت می کند.

 

- کاغذ باطله

جمع آوری، انهدام و بازیافت کاغذهای باطله بایستی برنامه ریزی شده تا آشفتگی و خطرات در محیط کار به حداقل برسد. موقعیت و نحوه استفاده از ماشین کاغذ خرد کن نیز باید به لحاظ ایجاد سر و صدا و کثیفی که از پخش شدن خرده کاغذها به هنگام تخلیه بوجود می آید، در نظر گرفته شود. باید از کاغذ خرد کن هایی استفاده شود که دارای دهانه ورودی رو به پایین باشند.  

 

- بهداشت غذا

اطمینان از اینکه سلامت و بهداشت غذا رعایت می شود، امری مهم است. باکتری های خطرناک می توانند از طریق وسایل غذاخوری خوب تمیز نشده یا اسکاج شسته نشده منتقل شوند. غذای قدیمی در یخچال محیط کار نه تنها خوش بو نیست بلکه می تواند باکتری را به محل اصلی ذخیره سازی غذا وارد کند. سیستمی ایجاد کنید تا بدین ترتیب غذاهای مصرف نشده در انتهای هر هفته کاری را دور ریخته و همچنین از فراهم بودن تجهیزات شستشو یا ظرف شور مناسب اطمینان حاصل کنید.

 

- ایمنی برق

چند راهه های برق درکف محیط کار می توانند خطر زمین خوردن ایجاد نمایند. همچنین آنها به راحتی توسط چرخ های دستی یا چرخ زیر صندلی آسیب دیده و خطر آفرین می شوند. استفاده از گرمکن های الکتریکی در محدوده محیط کار نیز می تواند مخاطره آمیز باشد. در شرایطی که سیستم تهویه محل کار تحت تعمیر یا نگهداری است، می توان به طور موقت از وسایل جایگزینی که دارای محافظ  هستند به منظور جلوگیری از خطر آتش سوزی استفاده کرد. اضافه برداشت از بردهای برق و استفاده از پریزهای غیر مجاز یا اصلاح شده می تواند منجر به برق گرفتگی یا آتش سوزی شود. چند راهه های فرسوده نیز ریسک این خطرات را افزایش می دهد. یک برقکار ماهر باید استخدام شده تا در صورتی که چند راهه های بیشتری مورد نیاز است آنها را فراهم کرده و تجهیزات برقی را آزمایش کرده و علامت گذاری نماید.

 

همچنین، اگر از کابل های کمکی استفاده می شود باید آنها را با استفاده از فیوزها و سوییچ های ایمن به بردهای الکتریکی متصل نمود. به منظور برداشتن سیم و کابل ها از کف محیط کار، می توان به طور موقت آنها را به چهارچوب درب یا ستون ها متصل کرد اما سوکت های دائمی  بایستی هر چه سریع تر نصب شده و کابل ها به شکل صحیح بر روی دیوارها یا فضای مشخص شده قرار داده شوند. عاقلانه است که به طور دوره ای یک برقکار ماهر مصرف برق شما را در برابر باری که برد الکتریکی می تواند مهیا می کند مورد بررسی قرار دهد.

 

- لغزیدن، گیر کردن و افتادن

لغزیدن از جمله مهمترین منشاهای وقایع و جراحات در محیط کاری می باشد. لغزیدن وقتی اتفاق می افتد که فرد در محیطی لغزنده گام بر می دارد که می توان با تمیز کردن فوری مواد پخش شده روی زمین از این امر جلوگیری نمود. گیر کردن نیز معمولا بدلیل وجود موانع و سطوح ناصاف اتفاق افتاده و می توان با اطمینان از صاف بودن کف از این پدیده پیشگیری کرد. وقتی از صندلی یا قفسه ها برای رسیدن به طبقات بالاتر استفاده می گردد، خطر افتادن مطرح می شود. همچنین افتادن می تواند بدلیل طراحی یا نورپردازی نامناسب فضای پلکان در محل کار بوجود آید.

 

- جابجایی محیط کار و انتقال وسایل و تجهیزات

جابجایی فضای کاری می تواند منجر به خطرات بهداشت و ایمنی مرتبط با حمل و نقل دستی وسایل و تجهیزات شود. معمولا یک روند سازماندهی ضعیف، سبب می شود کارکنان روش های غیر عادی و نامناسبی نظیر بلند کردن، حمل کردن، هل دادن و کشیدن را برای جابجای وسایل استفاده کنند. جابجایی نیازمند روشی مناسب می باشد. شیوه های زیر برای جابجایی توصیه می شوند:

 

• باید فردی به عنوان هماهنگ کننده فرآیند جابجایی تعیین شده تا روشی سازماندهی شده، سیستماتیک و معین را به کار گرفته و به هر نفر کاری مخصوص واگذار کند.

 

• با کارکنان و نمایندگان ایمنی و بهداشت مشورت کرده و از همکاری آنها اطمینان حاصل کنید.

 

• برای شناسایی خطرات ایمنی و بهداشتی مرتبط با فرآیند جابجایی و راه های کنترل آن،  یک بررسی خطر انجام دهید.

 

• نیاز به پرسنل جابجایی و تجهیزاتی مثل: چرخ دستی، نردبان، جعبه و وسایل حفاظت فردی بایستی ارزیابی شده و سازماندهی گردد.

 

•  باید افراد را از روش های غلط جابجایی دستی آگاه نمود.

 

• باید به هنگام  ورود و خروج وسایل بر کارکنان نظارت کرده تا محیط کار به نحوی مناسب ساماندهی شود.

 

 

- مواد خطرناک

بعضی از موادی که در محیط کاری استفاده می شود ممکن است خطرناک باشند اما به طور کلی در شرایط معمول کاری برای کارکنان خطر آفرین نیستند. از این گونه مواد می توان به: شوینده ها، چسب، جوهر، حلال ها و مواد شیمیایی تمیز کننده اشاره نمود. هر ماده باید دارای یک دستورالعمل ایمنی جدید باشد. این دستورالعمل ها را می توان از فروشنده محصول دریافت کرد. بعد از بررسی مواد و فراهم کردن دستورالعمل ایمنی مواد مورد استفاده در محیط کار، باید یک یا چند کپی از آن در مکان های قابل دسترس قرار داد.

  

موارد خاص ایمنی و بهداشت

سیاست های خاصی باید در رابطه با توسعه و اجرای این موضوعات در محیط های کاری در نظر گرفته شود که بعضی از آنها شامل مدیریت موارد زیرند:

 

• بیماری های مسری
• داروها
• جراحات و کمک های اولیه در محیط کار
• رفتار در شرایط اضطراری نظیر آتش سوزی و بمب گذاری
• حمله به اشخاص، اذیت و آزار، تهدید

 

این سیاست ها و روش ها بایستی به طور سیستماتیک و نه فقط به هنگام وقوع حادثه یا یک اتفاق، ایجاد شده و اجرا گردند.

 

 

- بیماری های مسری

سیاست کاهش خطر انتقال بیماری های خونی مثل هپاتیت B و C وHIV به کارکنان و کارفرمایان کمک می کند تا خطرات مرتبط با این موضوعات را مدیریت نمایند. بسیاری از افراد در محیط کاری در معرض خطر ابتلا به هپاتیت، HIV و ایدز نمی باشند، اگرچه باید اشاره نمود که آمار سازمان بهداشت کار رو به افزایش است. اگر کارگر در معرض عفونت خونی، بافت ها و مایعات بدن قرار بگیرد خطر ابتلا افزایش می یابد. یک نمونه آن می تواند درطی فرآیند کمک های اولیه بوقوع بپیوندد. در اجرای این سیاست ها باید مباحثی خاص نظیر رفتار غیر تبعیض آمیز و درمان محرمانه کارکنان مبتلا به چنین بیماری هایی در نظر گرفته شود.

 

- داروها

استفاده از دارو می تواند بر عملکرد کاری فرد تاثیر گذار باشد. اثرات مصرف این گونه مواد در محیط کاری شامل بدتر شدن وضع تولید، کیفیت کار، اشتیاق و روابط کاری فرد می باشد. اتخاذ یک سیاست مدیریتی مناسب در ارتباط با مصرف داروها در محیط کاری می تواند به ایمنی و بهداشت کارکنان کمک نموده، هزینه غیبت را کاهش داده، جلوی مشکلات تولید را گرفته، روابط کاری را بهبود داده و  همکاری کارکنان را به هنگام نیاز به همراه دارد.

 

- تهدید

ممکن است در محیط کاری موضوعاتی نظیر تهدید یکی از کارکنان بوجود آید. تهدید در محیط کار یک رفتار تکراری و غیر منطقی است که کارمند یا گروهی از کارمندان را هدف قرار داده و سبب به خطر افتادن سلامتی آنها می شود.

 

- شرایط اضطراری در محیط کار

یکی از موارد اساسی ایمنی و بهداشت شغلی آمادگی در برابر شرایط اضطراری نظیر آتش سوزی، بمب گذاری و حمله به کارکنان می باشد. بعضی از نکاتی که در این حیطه می تواند در اتخاذ سیاست های مناسب در نظر گرفته شود شامل آموزش روش های تخلیه ساختمان برای کارکنان و هماهنگی با سرویس های اضطراری می باشد. انتصاب، آموزش و تجهیز نمودن نگهبانانی به عنوان هماهنگ کننده کارمندان با سرویس های اضطراری می تواند یک گام مهم در کنترل شرایط اضطراری باشد. روش های تخلیه ساختمان بایستی به صورت دوره ای مرتبا توسط پرسنل و کارمندان تمرین شود تا اطمینان حاصل شود همه افراد در شرایط خاص صحیح عمل می کنند. در بعضی محیط های کاری، ارتباط مستقیم با مردم ممکن است کارمند را در معرض رفتار خشن و عصبانی کننده آنها قرار دهد. مهم است که سازمان شما یک طرح از پیش طراحی شده برای مواقع عصبانی شدن کارکنان در نظر داشته باشد.

 

- جراحات در محیط کار و کمک های اولیه

درد، رگ به رگ شدن، پارگی ها و کبودی متداولترین جراحاتی است که در محیط کار بوجود می آیند. قانونگذاری در این رابطه نیازمند آن می باشد که کارفرمایان تجهیزات کافی برای سلامتی کارکنان خود در محیط کار فراهم آورند. همچنین کارکنان سازمان بایستی با نحوه استفاده از کمک های اولیه آشنا باشند.

 

موضوعاتی که باید در محیط کاری انجام گیرد

یک طرح کاری خوب می تواند افراد را در برابر جراحات احتمالی و بیماری های مرتبط با آن نظیر جراحات ناشی از کار با دست، خطرات الکتریکی و بریدگی و عفونت ها محافظت نماید. همچنین طرح کاری مناسب سبب ایجاد محیطی خوش آیند و تمیز و مهمتر از همه ایمن می گردد.

 

- شناسایی و ارزیابی خطرات

تمام کارکنان علاقه دارند خطرات محیط کاری شان شناسایی شود. به دلیل اینکه یک طرح کاری خوب محدوده وسیعی از فعالیت ها را در بر می گیرد، مدیریت آن امری مشکل است. چک لیست ها می توانند کارکنان را در هدفمند بودن فرآیند شناسایی خطرات کمک نمایند. گزارشات کارکنان درباره مشکلات طرح کاری نیز مرجع اطلاعات خوبی برای برطرف کردن نقایص بوده و نیازمند توجه و ارزیابی منظم است. برآورد ایده ها و نظرات کارکنان هم درباره طرح کاری کنونی و همچنین در برطرف کردن مشکلات آن مفید است. بررسی وقایع ایمنی و بهداشت شغلی باید در مورد این امر که آیا طرح کاری یک عامل تاثیر گذار بوده یا خیر، تصمیم گیری نمایند.

 

- ایجاد، اجرا و ارزیابی نمودن راه حل هایی برای رفع خطرات

بهتر است یک رویه منظم برای طرح کاری ایجاد کرده و بپذیریم فرآیند نامنظم نمی تواند موثر واقع شود. طرح کاری موضوعی است که باید به طور منظم و تدریجی به آن دست یافت.

 

منبع

1- Office wise , A guide to health and safety in the office, Australian government, Third edition, October 2008.

 

 

HSE کارگاه‌های طرح‌های عمرانی  

    سالانه هزاران نفر در سراسر جهان بر اثر حوادث ناشی از کار، جان خود را از دست می دهند که در این میان، فعالیت های ساختمانی و عمرانی یکی از پرخطرترین فعالیت هایست که در اغلب کشورهای جهان در صدر فعالیت های مخاطره آمیز قرار گرفته است. لذا با توجه به اهمیت و ضرورت رعایت مسائل ایمنی، بهداشت و محیط زیست در کارگاه ها، پیمانکاران موظف به ایجاد واحد HSE در کارگاه مربوطه می باشند تا بتوانند زیر نظر واحدهای های نظارتی بتوانند همسو با انجام فعالیت های کارگاهی، مخاطرات ناشی از فعالیت های مختلف را برای کارکنان خود کاهش داده و به حداقل برسانند.

     در این راستا به منظور کنترل و برنامه ریزی لازم در خصوص مباحث HSE، فرم هایی تهیه گردیده تا در دوره های زمانی مشخص تکمیل و در صورت نیاز با برگزاری دوره های آموزشی مرتبط با کار واحد مربوطه، بتوان نواقصات موجود را رفع و ریسک های ناشی از مخاطرات را به حداقل رساند.

در سالهای اخیر متخصصان دریافته اند که پیشرفت و توسعه، زمانی در پروژه های عمرانی ارزشمند است که مخاطرات بهداشت، ایمنی و محیط زیست را به همراه نداشته باشد. در این راستا مسائل زیست محیطی در سطح مجامع بین المللی مانند کنفرانس ریودوژانیرو مورد توجه متخصصان و سیاستمداران قرار گرفت. در ایران نیز مانند سایر کشورهای جهان بحث حفاظت از محیط زیست و رعایت الزامات آن از برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی آغاز و در برنامه های بعدی گسترش یافته است.

 

در این خصوص دیدگاه های جدیدتری نیز مطرح می شود که باعث ایجاد تحولات شگرفی در سطوح مختلف برنامه‌ریزی، فرآیندها و بخشهای تخصصی نظیر بخشهای عمران، صنعت و آموزش می گردد. آموزش مهندسان در این راستا می تواند نقش بسیار مهمی در اصلاح نگرش مهندسان جوان و بکارگیری این مبانی در فعالیتهای تخصصی آنها داشته باشد. یکی از وظایف مهم دانشگاه ها نیز، فراهم آوردن بستر مناسب برای اینگونه آموزشها است. در  این راستا، ضروری است دانشگاه های صنعتی مهم کشور،  برنامه های مختلفی را در این زمینه تدوین نمایند. 

 

سیستم مدیریت HSE  به عنوان ابزاری مدیریتی جهت کنترل و بهبود مسایل مربوط به بهداشت، ایمنی، محیط زیست وکیفیت است. این سیستم مدیریتی با بررسی همزمان سه فاکتور مذکور، بستر مناسبی جهت استقرار و اجرای استانداردهای مدیریت زیست محیطی(ISO14000)، استانداردهای مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای (OHSAS18001)  ایجاد می‌نماید. با توجه به تحقیقاتی که تاکنون در این زمینه صورت گرفته ، توجه به اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای و رعایت این اصول، نقش زیادی در کاهش زیان های اقتصادی واحدهای صنعتی داشته است. چرا که با کاهش حوادث، احتمال آسیب دیدن تجهیزات و ایجاد خسارات مالی کاهش یافته و کاهش لطمات جانی نیز رخ خواهد داد. بروز هر حادثه حتی خیلی کوچک زیانهایی را در بردارد که به دو گروه زیان های مستقیم یا نمایان و زیان های غیر مستقیم یا پنهان طبقه بندی می شوند.

 

تاریخچه ایمنی: قبل از عصر ماشین، مخاطرات صنعتی به شکل امروزی وجود نداشت و پس از انقلاب صنعتی، ماشینی شدن کارها و افزایش خطرات منجر به پیدایش نهضت پیشگیری از حوادث گردید.

 

تاریخچه بهداشت حرفه ای: نخستین بار انگلستان به بهداشت کار و بیماری های ناشی از صنایع اشاره و دستورالعمل هایی به کارکنان صنعت توصیه نمود. هم اکنون فرانسه از لحاظ قوانین و مقررات بهداشت صنعتی در رأس قرار دارد.

 

تاریخچه محیط زیست: پس از کنفرانس 1992 در ریو نگرش توسعه پایدار در محیط زیست ابعاد وسیع‌تری را به خود اختصاص داد و در تمام بخش‌ها «پسوند پایدار» نظرات و دیدگاه های قدیمی را مورد بازنگری قرار داد.

 

در این تحقیق پروژه های عمرانی مورد بررسی قرار گرفتند که شامل احداث تونل، بزرگراه، پل و زیرگذر می شود. فعالیت های مختلفی از نظر ایمنی، بهداشت و محیط زیست در این پروژه ها وجود دارد که در زیر بدان اشاره شده است:

 

• ایمنی: تجهیزات ایمنی و  وسایل اطفاء حریق،محصورسازی‌ داخلی و اطراف، علائم و تابلوهای هشداردهنده، ایمنی برشکاری، ایمنی کار با بالابرها، ایمنی کار در ارتفاع و حفاظت در برابر سقوط، ایمنی کار در فضاهای بسته و تونل، ایمنی کار با تجهیزات و ماشین آلات سنگین، تجهیزات حفاظت فردی، ضبط و ربط محیط، ایمنی انبارها، ایمنی در برق، گزارش دهی و تجزیه و تحلیل حوادث و سایر موارد.

 

• بهداشت: بهداشت محیط شامل سرویس های بهداشتی و آشپزخانه، بهداشت حرفه ای شامل معاینات بدو استخدام و دوره ای و جعبه کمک های اولیه.

 

• محیط زیست: آلودگی خاک، آلودگی آب و آلودگی هوا.

 

پس از بازرسی های انجام شده در پروژه های مختلف عمرانی با توجه به تنوع کار و مراحل مختلف انجام آن یکسری مغایرت هایی در بخش های مختلف ایمنی، بهداشت و محیط زیست به صورت کلی بدست آمد که در اکثر پروژه ها عمومیت داشته و در زیر به بیان آن می پردازیم.

 

• آموزش: رعایت ایمنی و در کل الزامات HSE در سطح پروژه ها، اعم از عمرانی یا صنعتی یک فرهنگ می باشد و تا زمانی که یک فرد به رشد فرهنگی نرسد نیل به این هدف کار بسیار مشکلی خواهد بود. برای یک فرهنگ سازی مناسب ابتدا می باید آموزش در برنامه ها گنجانده شود و سپس این فرهنگ به شکل عقیده و اصول به طبقات مختلف تزریق شود. با توجه به اهمیت آموزش در فرهنگ سازی HSE، لازم است ابتدا آموزش هایی در سطوح مدیران پروژه، سرپرستان کارگاه و مسئولین HSE پروژه ها ارائه شود. پس از آموزش نفرات کلیدی و تحقق اهداف سازمان در خصوص ایجاد فرهنگ HSE در سطوح ارشد مدیریتی، آموزش کلیه کارکنان نیز می تواند پس از این نفرات در سطح پروژه ها، انجام شود. با انتشار جزوه های آموزشی در قالب دستورالعملها، چک لیستها، فیلم و کلیپ های آموزشی، جایگاه HSE  مستحکم شده و درنهایت با بازرسی ناظرین، این سیستم را می توان نهادینه کرد.

 

بخش ایمنی

تجهیزات ایمنی و  وسایل اطفاء حریق:

براساس الزامات HSE، کلیه پیمانکاران موظفند کارکنان خود را با تجهیزات ایمنی و آتش نشانی آشنا نمایند، تا در هنگام وقوع حوادث با توجه به شرح وظایف محوله و در صورت نیاز از این تجهیزات استفاده نمایند. جهت استفاده از این کپسول ها باید به بر چسب روی آنها توجه شود چرا که برروی این بر چسب ها اطلاعاتی در مورد کپسول مورد استفاده نوشته شده است. هر کپسول، ویژه خاموش کردن نوع خاصی از آتش طراحی شده و استفاده نادرست انها ممکن است باعث مشتعل تر شدن آتش و بروز خسارات جبران ناپذیری گردد با توجه به تعامل نزدیک پروژه های عمرانی با زندگی شهری و مردم، توجه به وجود تجهیزات در سطح پروژه امری اجتناب ناپذیر است. نگهداری نامناسب از خاموش کننده ها باعث پوسیدگی، قرشدگی و عواملی از این قبیل می شود که در نهایت بازدهی و عمر مفید آن را می کاهد. یکی از روش های مراقبت از کپسول ها توجه به نحوه نصب آنها می باشد. باید دقت نمود که این کپسول ها در محل های قابل مشاهده و قابل دسترس، با بررسی های دقیق فیزیکی، نصب شده و در اختیار افرادی قرار گیرند که با کاربرد آنها آشنایی کافی داشته باشند.

 

محصورسازی اطراف و داخلی پروژه:

در هر پروژه (بالاخص در سطح شهر) یکی از مهمترین موارد ایمن سازی محیط کار محصورسازی مناسب اطراف پروژه می باشد. چرا که در بسیاری موارد عدم اطلاع رسانی کافی و درست به مردم از وجود عملیات عمرانی، حوادث زیادی را به بار می آورد. این موضوع مستلزم این می باشد که منطقه عملیاتی، کاملا مشخص و حتی الامکان نیز از بافت شهری جدا شده باشد تا هم تردد افراد کنترل شود و هم به طور ضمنی از منابع و تجهیزات پروژه حفاظت شود. در خصوص محصور سازی داخلی نیز بعضی قسمتهای سایت که در حال کار می باشند آن را محصور نمی کنند اما در برخی نقاط که کار به اتمام رسیده و یا موقتاً متوقف گردیده نیاز است محصورسازی انجام گردد تا از حوادث احتمالی سقوط افراد و ماشین آلات جلوگیری شود.این کار باید با استفاده از نوار خطر زردرنگ، اطراف کانالها و ترانشه ها و بازدید مستمر از آنها صورت بگیرد.

 

علائم و تابلوهای هشداردهنده (انحراف ترافیک):

به هنگام اجرای عملیات اجرایی در خیابان، جهت جلوگیری از وارد شدن خسارت عمده به خیابان که ناشی از وضعیت ساخت و ساز آن است، مسئولین امر می‌توانند تردد را ممنوع یا محدود نموده و آنرا یا منحرف نمایند و یا با خط‌کشی‌ یا نصب تجهیزات هدایت، بجای دیگر هدایت کنند و در صورت لزوم علایم خطر را نیز مستقرنمایند. اینجاست که نیاز به نصب علایم راهنمایی و رانندگی باید مدنظر قرار گیرد. جهت ایمن سازی و علامت گذاری و مسدود کردن اطراف کارگاه های اجرائی و محل های کار، علاوه بر تجهیزات قانونی، می توان ازتجهیزات انسداد مسیر، از قبیل تجهیزات هشدار، هدایت و مسدود کردن مسیرها نیز استفاده نمود. علایم و تجهیزات راهنمایی و رانندگی در تامین ایمنی تردد و اهمیت فوق العاده ای دارند. تدابیری که اتخاذ می شود، به شدت تابع تراکم جریان تردد و شرایط محلی است. وجود علائم و تابلوهای هشداردهنده در هر عملیات عمرانی به عنوان  فاز تکمیلی حصارکشی و محصورسازی کاملاً ضروری و لازم الاجرا است. 

 

ایمنی کار با تجهیزات و ماشین آلات سنگین:

یکی از عوامل اصلی تولید و ارائه خدمات در هر سازمان، ماشین آلات و تجهیزات می باشند. در پروژه های عمرانی سازمان مهندسی و عمران شهر تهران، با توجه به نوع فعالیت های اجرایی آن، استفاده از ماشین آلات سنگین امری اجتناب ناپذیراست. استفاده از تجهیزات مناسب و استفاده مناسب از تجهیزات موجود در راستای افزایش بهره وری و ایمنی تجهیزات و ماشین آلات از اهمیت بسزایی برخوردار است. از این رو لازم است استفاده کنندگان ماشین آلات علاوه بر دارا بودن گواهینامه ویژه با انواع خطرات آنها آشنا شوند و ملاحظات ایمنی را در خصوص کار با انواع ماشین آلات و دستگاه ها مورد توجه قرار دهند. مواردی که در کار با جرثقیل ها بدقت باید مورد توجه قرار گیرد، توجه به توقف در کنار مناطق حفاری شده، قرار دادن پلیت در زیر جک و بارگیری مجاز می باشد. پارک وسایل باید در یک فاصله مطمئن صورت گیرد تا از خطر واژگون شدن آنها به داخل گودال به دلیل سست بودن خاک آن مناطق جلوگیری بعمل آید. بارگیری و مهار آن باید به شکلی باشد که از واژگون شدن وسیله جلوگیری به عمل آید. در صورت عدم استفاده از پلیت، تخته یا الوارهای چوبی یا فلزی با ضخامت های کافی در زیر جک های تعادل جرثقیل ها هر لحظه احتمال وقوع حادثه مثل واژگون شدن جرثقیل به دلیل فرو رفتن جک در زمین می رود. زیرا با ثابت بودن نیرو (وزن جرثقیل و بار) هر قدر سطح تحت فشار، بیشتر باشد، فشار کاهش می یابد و بالعکس (P=F/A). در ضمن کار با جرثقیل های بزرگ نیازمند به ریگر جهت هدایت راننده در نقاط کور می باشد.

 

تجهیزات حفاظت فردی:

از آنجا که تأمین تجهیزات حفاظت فردی می تواند باعث جلوگیری از وارد آمدن آسیبهای جدی و کاهش عوامل زیان آور و خطرات موجود در محیط کار گردد، بنابراین لزوم استفاده از آن در تمام فعالیت های عمرانی در پروژه احساس می شود. پیمانکار موظف است کلیه وسایل حفاظت فردی از جنس مرغوب و مقاوم را قبل از شروع پیمان برای کارکنان خود تهیه نماید. حال با توجه به اهمیت این موضوع، لازم است سیستم جامعی جهت توزیع مناسب این تجهیزات و نظارت بر استفاده از آن برقرار گردد.

 

ایمنی داربست گذاری وکار در ارتفاع:

انجام کار در مکان‌هایی که بلندی آن از سطح زمین20/1 متر باشد عملیات کار در ارتفاع محسوب می‌شود و ضروری است که در این قبیل فعالیت‌ها اقدامات لازم جهت پیشگیری از سقوط در نظر گرفته شود. در فرایند ایمن سازی عملیات کار در ارتفاع مراحل زیر را باید در نظر گرفت:

 

- پرهیز از کار در ارتفاع و یا انجام بخش‌هایی از آن در سطح زمین در شرایطی که این امکان وجود دارد.

 

- استفاده از روش‌ها و تجهیزاتی که خطر سقوط افراد در حین کار را از بین ببرد در شرایطی که امکان ممانعت از کار در ارتفاع وجود ندارد.

 

استفاده از روش‌ها و تجهیزاتی که ارتفاع سقوط و شدت صدمات ناشی از سقوط را کاهش دهند در شرایطی که امکان از بین بردن خطر سقوط وجود ندارد.

 

یکی از مخاطرات عمده کار در ارتفاع، سقوط اشیاء و اجسام است که علاوه بر خسارت به تجهیزات، می تواند باعث آسیب افرادی شود که در حال عبور و کار در محل هستند. بنابراین می باید از توری های سیمی محافظ در زیر منطقه عملیاتی و نوار خطری زرد رنگ جهت تفکیک منطقه کار در ارتفاع جهت عبور عابرین و کارگران از آن محدوده، استفاده شود، تا از ترددهای غیرضروری جلوگیری بعمل آید. در ضمن در هنگام کار در ارتفاع باید از داربست استاندارد به همراه تخته های کار مهارشده به عرض حداقل 60 سانتی متر(جایگاه ایستاندن) استفاده گردد.

 

ضبط و ربط محیط کار:

یکی از فعالیت های ممنوع که انجام آن از نظر ایمنی و بهداشت حرفه ای درست نبوده و سریعا باید شرایط مناسبی جهت رسیدگی به آن ایجاد گردد، ریختن نخاله ها و مواد زائد در محل نامناسب بدون در نظر گرفتن محل دپوی مناسب می باشد. با لحاظ اینکه محیط کار در پروژه های عمرانی، ماهیتا دارای یکسری نخاله ها از قبیل آهن آلات، آجر، سنگ و ... می باشد، از این رو مخاطراتی حاصل از برخورد کارگران با این نخاله ها در سطح پروژه ها به وجود می آید. بنابراین پاک سازی محیط کار از این نخاله ها و انتقال آنها از داخل سایت، به یک محوطه مثل انبار و یا خارج از سایت کاملا ضروری به نظر می رسد.

 

ایمنی انبارها:

انبارها بر دو نوعند:

1. انبارهای مسقف         

 2. انبارهای روباز

 

انبار مسقف ایمن باید در برگیرنده موارد ذیل باشد: تجهیزات و فضای کافی به منظور انبارش و نگهداری، مدیریت ابزار و یراق، نگهداری اصولی و مهار کپسول ها، نگهداری اصولی مواد شیمیایی، نور و تهویه مناسب. در خصوص انبارهای روباز قوانین به شکل انبارهای مسقف نبوده و محدودیت ها بسیار کمتر می باشد. انبار روباز کارگاه باید از محل عبور و مرور کارگران تفکیک شود تا موجب بی نظمی محل کار نگردد و در ضمن از بروز حوادث پیش بینی نشده نیز جلوگیری شود.

 

ایمنی در برق:

انرژی برق از جمله دستاوردهای مهم بشر برای ارتقاء سطح رفاه و آسایش زندگی است. انتقال آسان، ارزان، پاک و قوی بودن از جمله ویژگی هایی است که استفاده از برق را به عنوان یک منبع مناسب انرژی (و در عین حال خطرناک) روز به روز افزایش می دهد. تأمین انرژی مورد نیاز تجهیزات و دستگاه ها و تامین روشنایی محیط های کاری از مهمترین کاربردهای برق در صنایع مختلف هستند. اما چنانچه این منبع انرژی به درستی مورد استفاده قرار نگیرد، ممکن است اثرات نامطلبوب و گاها جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. حال آنکه لحاظ نمودن اصول اولیه ایمنی در استفاده از آن می تواند خطرات آن را به مقدار قابل توجهی کاهش دهد.

 

ایمنی حفاری و گودبرداری:

حفاری و گودبرداری عبارت است از حفر کانال ها و ایجاد فضاهای مناسب در زمین جهت احداث یک سازة مشخص (پی‌کنی) و یا لوله‌گذاری برای خدمات مختلفی چون خطوط انتقال گاز، آب، فاضلاب، برق، تلفن و غیره که بطور عمده با خاک‌برداری یا سنگ‌برداری و یا ترکیبی از این دو و نیز تخلیه خاک و سنگ از محل، همراه است. این نوع کارها معمولا همراه با حوادث کشنده و جدی فراوانی هستند. اصولی که در این نوع عملیات باید رعایت شود عبارتست از: تعبیه کردن نردبان در فواصل مشخص، ایجاد یک پل ایمن جهت تردد از طرفین ترانشه حفر شده، رعایت فاصله استاندارد تلمبار کردن خاک های حاصل از محل های گودبرداری.

 

ایمنی کار در فضاهای بسته:

حفاری تونل به‌عنوان یکی از فعالیت‌های بسیار مهم در بسیاری از پروژه‌های عمرانی به شمار می‌رود کار در تونل و فضاهای بسته از جمله فعالیت‌های مخاطره‌آمیز به‌شمار می‌رود. دلایل اصلی مخاطره‌آمیز بودن کار در این فضاها عبارتند از: 1- محدود بودن فضای در دسترس 2- تاریک بودن فضاهای کاری 3- محدود بودن هوای آزاد و تازه

 

علاوه بر این، در عملیات ساخت و ساز تونل موارد ذیل نیز بر میزان مخاطرات ناشی از کار تاثیر فراوان دارد:

 

- غیر قابل پیش‌بینی بودن زمین

 

- وجود آب پیش‌بینی نشده در مقادیر زیاد

 

- سنگین وزن بودن فعالیت‌های حمل و نقل

 

- بالا بودن دما و رطوبت در محیط کاری.

 

از این‌رو پرداختن به ملاحظات ایمنی، بهداشتی و زیست محیطی در عملیات حفاری و ساخت و ساز در تونل و کار در فضاهای بسته از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. تونل‌ها سه کاربری اصلی به شرح ذیل دارند:

 

1- تونل های عبور و مرور شامل تونل‌های راه‌آهن، تونل‌های ارتباطی شاهراه ها و جاده‌ها، تونل‌های عابر پیاده، تونل‌های ناوبری، تونل‌های قطار زیرزمینی یا مترو، تونل‌های زیر رودخانه یا دریا

 

2- تونل‌های انتقال شامل تونل‌های دسترسی و اصلی (با عمرزیاد)، تونل‌های اکتشافی، بهره‌برداری یا استخراج: رفت و آمد و باربری، راهروها، اتاق ها (با عمر کم)، تونل‌های خدمات رسانی‌، تونل‌های زهکشی.

 

3- تونل‌های معدنی شامل تونل‌های ایستگاه‌ها یا نیروگاه های برقابی(هیدروالکتریک)، تونل‌های انتقال آب، تأسیسات ضروری همگانی: معبر و گذرگاه (آب، برق،گاز،...)، تونل‌های فاضلاب.

در تونل ها یکسری جزء الزامات ضروری می باشد که باید رعایت شود مانند تأمین روشنایی کافی، تهویه مناسب، جلوگیری از ایجاد گرد و غبار ریز معلق، تست اکسیژن و گازهای سمی، وجود کپسول اطفاء حریق و جعبه کمک های اولیه.

 

گزارش دهی و تجزیه و تحلیل حوادث:

برای ثبت حوادث لازم است یک فرم گزارش دهی حوادث و تجزیه و تحلیل تنظیم گردد. این فرم پس از طراحی میان مسئولین HSE  پروژه ها و یا سرپرستان کارگاه ها جاری گردد. از مزایای اجرای این طرح این است که: مناطق و محدوده های پرخطر مشخص می شود و می توان ملزومات و تمهیدات ایمنی را در آن قسمت بیشتر کرد که بدین طریق می توان علل ریشه ای حادثه را برطرف کرد و از طرفی در خصوص عدم وقوع مجدد آن در مناطق مشابه اقدامات پیشگیرانه انجام داد. در ضمن آمار حوادث به شکل مکتوب که ثبت می گردد می توان از آنها در جهت کنترل و کاهش نرخ حوادث بهره برد.

 

بخش بهداشت

بهداشت محیط:

در جهانی که هم اکنون به سوی صنعتی شدن هرچه بیشتر گام بر می‌دارد، سلامت زیستن در دنیای علم و تکنولوژی از اهمیت ویژهای برخوردار می باشد.

در خصوص سرویس های بهداشتی و اختصاصاً حمام در هر پروژه به ازاء هر 15 نفر کارگر یک دوش آب گرم و سرد و در مواردی که شاغلین آن‌ها با سموم مواد شیمیایی، مواد عفونت زا و یا مواد غذایی سروکار دارند برای یک الی 10 نفر کارگر یک دوش آب گرم و سرد و به ازاء هر 10 نفر اضافی یک دوش آب گرم و سرد دیگر در نظر گرفته می شود. در خصوص توالت نیز برای برای 9-1 نفر شاغل حداقل 1 توالت، برای 24-10 نفر شاغل حداقل 2 توالت، برای 49-25 نفر شاغل، حداقل 3 توالت، برای 74-50 نفر شاغل، حداقل 4 توالت، برای 100-75 نفر شاغل، حداقل 5 توالت و در مواردی که تعداد شاغلین آن‌ها بیش از 100 نفر است به ازاء هر سی نفر اضافی حداقل یک توالت درنظر گرفته می شود. در توالت و حمام از نظر بهداشت محیط کف و دیوار از کاشی می باشند و از نظر بهداشت فردی نیز دارای شیر آب سرد و گرم سالم می باشند. در برخی از مواردی که غذا داخل سایت پروژه طبخ می شود، آشپزخانه از نظر بهداشت محیط کف از سنگ و دیوار از کاشی خواهد بود و تمام پرسنلی که با مواد غذایی سر و کار دارند می باید کارت سلامت داشته باشند. محل اسکان نیز در پروژه هایی که کارگران مقیم می باشند از نظر بهداشتی بسیار حائز اهمیت می باشد زیرا می تواند منشأ انتقال بیماری قرار بگیرد.

 

بهداشت حرفه ای:

در این قسمت می باید کارگر قبل از شروع به کار یکسری آزمایشات بدو استخدام را پشت سر گذارد، سپس برای کار جذب شود اما این معاینات یا انجام نمی شود و یا فقط همان آزمایش های بیمه تأمین اجتماعی انجام می شود. در اکثر پروژه ها درمانگاهی جهت اعزام بیمار وجود ندارد و به تبع پزشک نیز در محل پروژه مستقر نمی باشد. البته از آنجا که اکثر پروژه ها در داخل شهر تهران در حال انجام می باشند، لذا لزوم حضور پزشک و وجود درمانگاه خیلی در این گونه پروژه ها احساس نمی شود. ولی جعبه کمک های اولیه در هر شرایطی برای یک کار عمرانی یک نیاز مبرم می باشد تا در صورت وقوع حوادث سطحی بتوان آن را درمان کرد و یا از شدت وخامت آن کاست.

 

جمع آوری و دفع زباله:

این موضوع از جنبه های مختلفی حائز اهمیت می باشد که شامل: جنبه های بهداشتی و زیبا شناسی محیط می باشد. انباشتن مواد زائد در معابر و پراکندگی آن در محیط از طریق نشت شیرابه، به آلودگی آبهای سطحی و زیر زمینی منجر می گردد. همچنین دفع مواد زائد در کانال های روباز و آبروهای موجود  سبب انسداد آنها، ایجاد سیلاب و در نتیجه بیشتر آلودگی ها می شود. مواد زائد جامد از عوامل مهم در آلودگی خاک می باشند، پراکندن این مواد در خاک علاوه بر انتشار عوامل بیماریزا، اثرات نامطلوب دیگری نیز در خاک دارد. تلنبار کردن مواد زائد بالاخص در تابستان منجر به تولید گازهای مختلف از جمله  SH2 , CH4 , CO2  و سوزاندن آن نیز ایجاد  گازهایی نظیرCO2 , CO  می کند که عوامل مهو در آلودگی هوا بواسطه سوزاندن زباله می باشد. دفع غیر بهداشتی مواد زائد موجب افزایش حشرات و در نتیجه انتقال و انتشار بیماری های مختلف می شود. معمولا حشراتی نظیر مگس، سوسک و پشه خاکی به سرعت جلب مواد زائد شده و در آن تکثیر و پرورش می یابند. در ضمن دفع غیر بهداشتی مواد زائد موجب جلب جوندگان مختلف به خصوص موش های صحرایی می شود. موش برای تولید مثل به سه عامل غذا، آب و پناهگاه نیاز دارند که هر سه عامل در زباله های انباشته شده در محیط قابل دسترس می باشد مهمترین بیماری هایی که موش ها در انتقال آنها نقش دارند عبارتند از: مسمومیت غذایی سالمونلایی، طاعون، لپتوسپیروز، تب ناشی از گاز گرفتگی موش(سودوکو)، تب راجعه آندمیک، تریشینوز، تیفوس موشی، تب هموراژیک و ...

 

بخش محیط زیست

آلودگی خاک:

هرگونه تغییر در خواص فیزیکی، شیمیایی و یا بیولوژیکی خاک که منجر به از بین رفتن تعادل اکولوژیکی خاک و در نتیجه کاهش حاصلخیزی آن گردد، آلودگی خاک تعریف می شود. انواع آلاینده های خاک:

 

1- سوخت موتورها و مواد نفتی

2- زباله ها

3- فاضلاب های بهداشتی

 

در صورت عدم نگهداری مناسب از ماشین آلات سنگین در طی مدت زمان انجام عملیات، این ماشین آلات دچار برخی نواقص فنی شده که یکی از آنها نشت سوخت مصرفی (که معمولاٌ گازوئیل می باشد) می شوند که باعث آلوده ساختن خاک می شوند. بعضی از عوامل زیست محیطی معمول در پروژه های عمرانی عبارتند از:

 

- نشتی روغن و گازوئیل از ماشین آلات

- نشتی از منابع ذخیره مواد سوختی و یا عدم تخلیه مناسب از منبع به ظرفی دیگر ودر نتیجه ریختن مواد نفتی به زمین.

 

آلودگی هوا:

آلودگی هوا یعنی وجود یک یا چند آلاینده نظیرگرد و غبار، فیوم ها، میستها، دوده، گازهای سمی و ذرات ریز جامد و مایع موجود در هوا در غلظت هایی که سلامتی انسان و موجودات زنده را تهدید می کند و باعث آسیب به اشیا و اموال می شود. علل عمده آلودگی هوا در پروژه های عمرانی وجود آلاینده های ناشی از فعالیتهای انسانی، خودروها و ... می باشند که برخی از آنها شامل آزبست، اکسیدهای سولفور، سرب، منواکسیدکربن، ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن می شود. آلودگی هوا اثرات و پیامدهایی بر روی انسان، گیاه و حتی اشیا نظیر ساختمان ها و اجسام نیز دارد.

 

بحث و نتیجه گیری

با توجه به مباحث مطرح شده در قسمت نتایج، چنین به نظر می رسد که برای انجام کار در پروژه های عمرانی طبق اصول HSE یکسری موارد نیاز است تا زمینه ساز جهت رعایت این اصول باشد. این موارد عبارتند از:

 

1- فرهنگ سازی: بدین منظور که رعایت اصول HSE علاوه بر حفظ جان و منابع طبیعی باعث پیشرفت و توسعه اجتماعی می شود. در این پروژه ها نیز نیازمند به فرهنگ سازی از طرق مختلف آموزشی، نوشتاری، گفتاری، دیداری و ... می باشد.

 

2- زمان: پیاده سازی اصول HSE در پروژه های مختلف عمرانی، صنعتی و غیره مستلزم زمان می باشد زیرا که هر تغییری که در سیستم لحاظ شود نیازمند تغییر نگرش می باشد و این نیز به نوبه خود نیازمند زمان برای پذیرفتن و هماهنگ شدن با شرایط جدید می باشد. شرایط مطرح شده برای پروژه ها در این تحقیق، شرایط کنونی آنها بوده و تحقیق بعدی، پس از گذشت زمان درصد پیشرفت پروژه ها را از نظر HSE می تواند مشخص کند.

 

3- هزینه: برای انجام هر کاری نیازمند به هزینه می باشد و هر چه هزینه در نظر گرفته شده بیشتر باشد بنابراین انجام آن کار با کیفیت بالایی تضمین می شود. از آنجا که تاکنون هزینه جهت رعایت اصول HSE بصورت کلی دیده شده است بنابراین بشکل اختصاصی نمی توان انتظار داشت که تمام موارد جزء به جزء انجام شود. در صورتی که در ابتدای پروژه هزینه HSE نیز به ریز درنظر گرفته شود می توان انتظار داشت تا موارد به شکل اصولی رعایت شود.

 

4- آموزش: جهت رعایت اصولی موارد HSE نیاز به آموزش می باشد. این آموزش ها باید در سطوح و رده های مختلف پیمانکاری و نظارت اجرایی شود تا سطح آگاهی از مخاطرات موجود در انجام عملیات عمرانی بین پرسنل به مرز مشترکی برسد.

 

پیشنهاد:

مزایای استقرار سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست

- برخورد و نگرش طرح ریزی شده (سیستماتیک) و مستند با مسائل ایمنی و بهداشت کار به جای اعمال اقدامات اصلاحی پس از وقوع حوادث.

- برنامه ریزی برای انطباق با قوانین و مقرارت ایمنی و بهداشت کار و در نتیجه کاهش اخطارهای واصله از مراجع قانونی یا پرداخت جرایم و خسارات.

- بهبود در آمار مربوط به حوادث به موازات ارائه آموزش های لازم به پرسنل.

- کاهش خسارات وارده به تأسیسات یا آسیبهای جانی پرسنل.

- ایجاد محیط کاری ایمن تر و سالم تر.

- کاهش نرخ بیمه از طرف بیمه گران.

- افزایش آگاهی و دانش درباره سلامت و ایمنی.

- افزایش بهره وری.

- جهت دهی اوقات مفید مدیریت به سوی تصمیم گیری در مورد مسایل فنی/مالی/بازرگانی/افزایش بهره وری با کم شدن گرفتاری های مربوط به ایمنی و بهداشت کار.

- ساختار روشن و واضح مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای که مشخص کننده محدوده مسئولیت ها می باشد.

- تغییر نگرش کارکنان و مراجع دولتی نسبت به سازمان.

با توجه به مزایای استقرار سیستم مدیریت HSE پیشنهاد می شود تا این نظام در تمام پروژه های عمرانی نهادینه شود.

 

منابع:

1- مختاری‌آذر اکبر و همکاران، 1392، بررسی و پایش مخاطرات بهداشتی در کارخانه خودروسازی سایپا، شانزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران.

2- فشکی مسعود و اکبر مختاری‌آذر، 1392، بررسی عملکرد واحد ایمنی و بهداشت کارخانه روغن نباتی پارس قو و تاثیر آن بر کاهش حوادث، شانزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران.

3- مختاری‌آذر اکبر و همکاران، 1392، بررسی وضعیت ایمنی و بهداشت 6 شرکت تولید کننده مواد شوینده و بهداشتی، شانزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران.

4- خانی محمدرضا و اکبر مختاری‌آذر ، 1388، بررسی وضعیت پروژه های عمرانی، سازمان مهندسی و عمران شهر تهران از نظر ایمنی، بهداشتو محیطزیست، سومین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست.

5- آیین نامه های حفاظت و بهداشت کار، تهران 1385موسسه کار و تامین اجتماعی، چاپ پنجم.

6- آرام تیرگر و علیرضا کوهپایه‌ای، 1386، بهداشت حرفه‌ای، ‌ انتشارات اندیشه رفیع.